I. Nhắc lại giải
phẫu mắt
II. Vấn đề thuốc xâm nhập vào mắt
ở đây không dùng từ hấp thu v́ sự di chuyển thuốc vào các dịch mắt tới
các vị trí tác dụng diễn ra theo nhiều quá tŕnh khác nhau, tuỳ theo
đường dùng thuốc và theo bản chất của hoạt chất :
1. Dùng thuốc uống hay tiêm:
Hoạt chất của 2 dạng này cùng tới được vị trí tác dụng ở mắt.
Từ máu, thuốc chuyển vào các dịch ở mắt theo 2 đường chính : qua biểu mô
thể mi hoặc qua thành của các vi mạch và thành của mô liên kết xung
quanh mống mắt; cơ chế chuyển dịch ở đây chủ yếu là cơ chế khuyếch tán.
2. Dùng thuốc tra thẳng vào mắt:
Thuốc chủ yếu theo đường qua niêm mạc hơn là qua kết mạc th́ mới được
hấp thu nhiều.
Nhiều hoạt chất thuộc nhiều họ dược lư, tác dụng qua đường giác mạc (kháng
sinh, gây tê, chống viêm ...).
Nhiều mạch máu ở kết mạc thường bị giăn ra do nhiều nguyên nhân gây
kích ứng khác nhau : nhiễm trùng, hoá học, cơ học. Nhiều phân tử thuốc
sau khi qua được kết mạc th́ bị ḍng máu cuốn đi và có thể gây các phản
ứng toàn thân không mong muốn. Đối với kết mạc không dùng được thuốc có
corticoid v́ tác dụng co mạch mạnh của thuốc này làm cho thuốc không di
chuyển qua hàng rào này được và thuốc không được hấp thu. C̣n nếu thuốc
nhỏ vào túi cùng kết mạc, dung dịch thuốc sẽ tiếp xúc với giác mạc và
khuyếch tán vào mắt do mao dẫn và do chớp mắt.
Hoạt chất trong dung dịch nhỏ mắt chỉ tiếp xúc với giác mạc có 5-6
phút. Theo Maurice, chỉ 1/5 lượng hoạt chất khuyếch tán vào củng mạc và
không có tác dụng điều trị. Lượng hoạt chất và tốc độ hoạt chất đi qua
giác mạc phụ thuộc vào sự ion hoá và hệ số phân bố lipid/ nước của hoạt
chất, hay nói cách khác hoạt chất sẽ di chuyển tốt nếu nó thân lipid và
ion hoá ít.
Giác mạc có vai tṛ quan trọng trong sự hấp thu thuốc dùng cho nhăn
khoa, cần chú ư đặc biệt đến cấu trúc của nó : ngoài cùng là lớp biểu mô
gồm những lớp tế bào (chiếm khoảng 10% bề dày của giác mạc) luôn luôn
được tái sinh bằng các tế bào mới do kết mạc ngoại vi cung cấp.
Giác mạc có bản chất thân lipid. Chất đệm có bản chất thân nước và
chiếm 90% bề dày của giác mạc và gồm nhiều lớp mỏng collagen sắp xếp
song song nhau. Cuối cùng là lớp nội mô cũng có bản chất thân lipid như
biểu mô. |